نگاهی به هنر انقلابیِ مکزیک/مجید کاشانی
هنر مکزیک بر سنت‌هایی تکیه دارد که بیش از دوهزار سال قدمت دارند. هنرمندان مکزیکی در طول تاریخ معاصر همواره از این سنت‌ها به مثابه‌ی سرچشمه‌هایی جوشان الهام گرفته‌اند. بر خلاف این جریان اما جنبش هنری نوین مکزیک نتیجه‌ی پیشینه‌ای پیوسته از هنر رشد یافته‌ی بومی نیست بلکه به نوعی غلیان ناگهانی ِاحساس، ذائقه و آگاهی هنرمندان معاصر این کشور است.
دراین میان، تاثیر انقلاب مکزیک بر هنر امریکای جنوبی چنان وسیع و قدرتمند بود که به زودی توانست مرزها را پشت سر بگذارد و به نوعی زیبایی‌شناسیِ بصری در هنر معاصر جهان تبدیل شود. انقلاب مکزیک مبارزه مسلحانه‌ای که در سال ۱۹۱۰ میلادی (۱۲۸۸ خورشیدی)، با قیام توسط «فرانسیسکو مادرو» علیه «پورفیریو دیاس»، که حاکم مطلق (با عنوان رئیس جمهور) و طولانی مدت مکزیک بود آغاز شد.
این انقلاب از طرف جنبش‌های سوسیالیست، لیبرال، آنارشیست، پوپولیست و اگراریانیست دنبال می‌شد. با گذشت زمان، این انقلاب از یک شورش علیه نظام موجود به یک جنگ داخلی چند طرفه تغییر کرد. این درگیری‌های مسلحانه، اغلب به عنوان مهمترین رویداد سیاسی در مکزیک و یکی از بزرگ‌ترین رویدادهای قرن بیستم میلادی (قرن سیزدهم خورشیدی) به شمار می‌رود.
نهضت هنر انقلابی مکزیک نیز تحت تاثیر همین انقلاب، با اعتصاب طولانی نیمه آموزشی و نیمه سیاسی در دانشکده‌ی هنرهای زیبای مکزیکوسیتی (سال ۱۹۱۱) آغاز شد. نهضتی که خواستار دگرگون شدن نظام زیبایی شناختی مبتنی بر طراحی از روی مدل در کارگاه، و اطاعت کورکورانه از فرمول‌های رسمی آکادمیک بود. دانشجویان اعتصابی می خواستند از هنرمندان، چهره‌ای «اجتماعی» بسازند و او را به« کارگری» چون دیگر کارگران دستی بدل سازند که به طور منظم روزی دست کم هشت ساعت برای تولید محصولی فرهنگی کار می‌کند!
اگرچه مبارزه‌ی دانشجویان بیش از یک دهه طول کشید اما در مسیر این مبارزات طولانی تلاش کردند سرزمین، اجتماع، مردم و فرهنگ خویش را در کنار شگردهای نقاشی بشناسند تا سرانجام بتوانند روایتی تصویری از انقلاب به‌صورت نقاشی‌هایی غول آسا بر دیوارها، ساختمان‌های عمومی، کارخانه‌ها و هر جایی که مکان تجمع مردم باشد به دست دهند.
نمونه‌ای از پوسترهای انقلابی مکزیک
نمونه‌ای از پوسترهای انقلابی مکزیک
می‌توان گفت این آثار بیش از آن‌که نقاشی‌هایی در محیط باشند، به نوعی کارکردهای پوسترهای ایدوئولوژیک را نیز دارا بودند. در یک بیانیه‌ی انقلابی، هنرمندان مکزیکی نوشتند: «ما نمی‌خواهیم کارهای خود را در موزه‌ها زندانی کنیم تا فقط کسانی که وقت دارند و نه کسانی که کار می‌کنند بتوانند آنها را ببینند. اگر ملت نمی‌تواند برای دیدن کارهای ما به موزه‌ها و نمایشگاه‌ها برود، ما آثار خود را به خیابان ها و پاتوق‌های کارگری می‌کشیم تا خیابان‌ها و مکان‌های عمومی را تبدیل به موزه کنیم».
در انقلاب مکزیک و مکتب نقاشی دیواری آمیخته به آن نام‌ها بسیاری وجود دارند اما در این میان، سه هنرمند برجسته هستند که هم از نظر کیفیت و هم از منظر کمیت در آثارشان، قابل توجه‌تر از دیگران به نظر می‌رسند. «دیه‌گو ریورا» (۱) ، «داوید آلفاروسیکیروس» (۲) و «خوزه کلمنت اوروزکو»(۳) سه نقاشی بودند که در طول زمان، مرز تاثیرشان از حوزه‌ی نقاشی فراتر رفت؛ به طوری که لحن نقاشی‌ها و پوسترهای بسیاری از رویدادهای انقلابی و سیاسی جهان را تحت تاثیر خود قرار دادند.
پوسترهای انقلابی مکزیک نیز به شدت تحت تاثیر نقاشی‌ها و حکاکی‌های هنری قرار داشتند. فضاهای سیاه و سفید مطلق، تایپوگرافی‌ها، شخصیت پردازی‌ها و نشانه‌های بصریِ به‌کار رفته در پوسترهای انقلابی مکزیک عمیقا پیرو نقاشی‌های انقلابی بودند. رد پای زیبایی شناختی هنر انقلابی مکزیک در پوسترهای انقلابی دیگر نقاط جهان مثل انقلاب اکتبر ۱۹۱۷ شوروی و انقلاب سوسیالیستی کوبا (۱۹۳۴) نیز به وضوح قابل تعقیب است. همین تداوم در تاثیر است که هنر انقلابی مکزیک را به عنوان یکی از مهمترین جریانات هنری/سیاسی جهان شایسته‌ی توجه می‌کند.
درخواست مردم و واکنش تهدید/ فرناندو کاسترو پاچکو. حکاکی/ 60 *50 سانتیمتر
امیلیانو زاپاتا/ آرتورو گارسیا بوستوس/ حکاکی /70 *50 سانتیمتر
پانوشت‌ها:
۱- دیه‌گو ریورا:
از سال ۱۹۱۵ با آثار خود به انقلاب مکزیک پیوست، گرچه شیوه‌ی کارش تا حدودی کوبیستی است و نشان از تاثیرهایی که به هنگام اقامت خود در پاریس گرفته دارد، اما بینش شخصیت‌های آثارش کاملا مکزیکی و ملهم از فرهنگ عامه‌ی مردم سرزمینش است .
او در سال۱۸۸۶ زاده شدو تحصیلات خود را پاریس و در زمانی انجام داد که اوج غلیان پاریسی بود . معاشران و دوستان او در پاریس هنرمندان برجسته‌ای چون مودیلیانی ایتالیایی، پیکاسوی اسپانیایی، براک فرانسوی و شخصیت‌هایی چون «گیوم آپولینز» بودند.
او ابتدا به کمونیست‌ها پیوست سپس راه هواخواهان تروتسکی را در پیش گرفت و بالاخره دوباره به کمونیسم گرائید. نخستین نقاشی پر اهمیت دیواری او در سال ۱۹۲۲ در «مدرسه ملی مکزیکو» کشیده شد و از آن تاریخ به بعد به‌ویژه در سال های میان۱۹۲۳ تا ۱۹۲۸ مدام کار کرد و سطح‌های بزرگی از نقاشی‌های خود برای ملت مکزیک به یادگار گذاشت.
دیه گو ریورا: قسمتی از تابلوی ملت در جستجوی تندرستی - فرسک دیواری
دیه گو ریورا: برداشت محصول/ قسمتی از تابلوی از فتح تا انقلاب/ فرسک/ کاخ کورتز
دیه گو ریورا: قسمتی از تاریخ مکزیک(صحنه‌ی تیر باران امپراتور ماکسی میلیان) / فرسک کاخ ملی مکزیکو
۲- داوید آلفاروسیکیروس:
به سال۱۸۹۶ در شهر «چی هوا هوا» به دنیا آمد . از ۱۵ سالگی به تحصیل در آکادمی هنرهای زیبای مکزیکو مشغول شد ودر جنبش سیاسی- آموزشی دانشجویان فعالانه شرکت جست. به سال ۱۹۱۴ با چند دوست جوان به ارتش انقلابی «امیلیو زاپاتا» پیوست تا بر علیه رزیم «ویکتوریانو هوئرتا» به مبارزه بپردازد و در این ارتش به درجه‌ی سرگردی رسید. در سال ۱۹۱۸به زندگی غیر نظامیان بازگشت و در همین سال کنگره‌ی «سربازان هنرمند» شرکت جست. یک سال بعد با دریافت یک بورس تحصیلی به مبلغی برابر با حقوق سرگردیش عازم اروپا شد. در پاریس با پیکاسو و سزان آشنا شد و هنر مدرن اروپا را کشف کرد. در همین جا به جوان مکزیکی دیگری برخورد به نام «دیه گور یورا» واین آشنایی مرحله‌ی مهمی در زندگی هنری او را رقم زد، زیرا دو هنرمند جوان باهم روش نقاشی «غول آسا و قهرمانانه» را طرح ریختند. آن دو به ایتالیا سفر کردند و شدیدا تحت تاثیر فرسک‌های با شکوه «جوتو» و «میکل آنژ» قرار گرفتند.
داوید آلفاروسیکیروس: چهره‌ی خود هنرمند در قسمتی از تابلوی “جنگل”/ 1943
داوید آلفاروسیکیروس و دختربچه در بیابان/ 1952
داوید آلفاروسیکیروس: راه بشری
۳- خوزه کلمنت اوروزکو:
نقاشِ کوبنده‌ترین و خشن‌ترین آثار دیواری مکزیک است. در اکسپرسیونیسمِ نیرومند او که نمودار آشناییش با آثار هنرمندان «آزتک» و «مایا» و دست‌آوردهای هنر بیزانس بود، نشانه‌هایی از افکار متمایل به «آنارشیسم» نیز به چشم می خورد. نزد او هر قدرت و سازمان اجتماعی نشانه‌ای از سلطه‌جویی و در نتیجه کوشش در راه سرکوبی آزادی‌های بشری بود. مهمترین آثار اوروزکو در شهر «گوادالاخارا» وجود دارد که در آنها سرگذشت انسان در گذر از تاریخ نقاشی شده است.
خوزه کلمنت اوروزکو: نبرد نمادهاماسونیت / موزه‌ی اوروسکو 1948 / مکزیکو
خوزه کلمنت اوروزکو: آمریکای لاتین نقاشی دیواری در کالج داتموت / 34-1932 / هانور، نیوهامپشایر
خوزه کلمنت اوروزکو: مسیح صلیب خویش را در هم می‌شکند/ رنگ و روغن روی بوم 1943
منبع:garteh.com