طراحی رابط کاربری ایرانی . چرا و چگونه؟ – دیباچه

آیا چیزی به اسم رابط کاربری ایرانی می تواند وجود داشته باشد؟ یک رابط کاربری ایرانی باید چه ویژگی هایی داشته باشد؟ در سری مقالات ”طراحی رابط کاربری ایرانی. چرا و چگونه؟ ” سعی دارم با بررسی ویژگی های هنر ایرانی برای سوالاتی که در ابتدا پرسیدم، پاسخی بیابم.

دیباچه

طراحی رابط گرافیکی کاربر (Graphic User Interface) یا طراحی تعاملی (Interactive design) شاخه های نسبتا جدید در طراحی هستند که مورد توجه عموم طراحان به خصوص طراحان گرافیک و طراحان صنعتی قرار گرفته است . این شاخه از طراحی نسبتا جوان است و همراه با رشد تکنولوژی به شدت در حال گسترش است.

بخشی از یک رابط گرافیکی تعاملی

در طراحی UI ما استانداردها و مکاتب مختلفی داریم که اکثر این ها از غرب و جایی که قطب تولید نرم افزار است آغاز شده است. شرکت های بزرگی مثل ماکروسافت ، اپل ، گوگل و ادوبی تقریبا تمام جریان نرم افزاری جهان را در اختیار دارند . طراحان این شرکت ها می توانند مشخص کنند که یک UI خوب چگونه چیزی است.

زمانی که ما تکنولوژی و نرم افزار را وارد می کنیم ، طبیعی است که فرهنگ استفاده و زبان طراحی آن را نیز وارد می کنیم. امروزه زبان طراحی UI یک استاندارد جهانی است.

رابط گرافیکی کاربر پیرو یک سری استانداردها است . مهم ترین خصوصیتی که این استانداردها را شکل می دهند، کاربران هستند. مشخص است که کاربران با هم متفاوت اند. اینکه شما بخواهید رابط کاربری برای مخاطبان کهنسال طراحی کنید و یا مخاطب کودک، کاملا ممکن است در نحوه دیزاین ما تاثیر گذار باشد.

یک رابط کاربری مخصوص کودکان

می توانیم کاربران را از نقطه نظر جغرافیایی هم نگاه کنیم . نگاهی که مثلا مردم انگلستان به رنگ قرمز دارند با برخوردی که مردم عراق به این رنگ دارند متفاوت است . شاید در انگلستان قرمز یک رنگ سلطنتی باشد و در عراق یک رنگ جذاب برای بسته بندی مواد غذایی .

پس به طور مثال طراح گرافیک یا طراح صنعتی که می خواهد یک بسته بندی را دیزاین کند ، باید سلایق مختلف مردم در کشورهای مختلف را بشناسد و متناسب با آنها برای طراحی اقدام کند . در تاریخ طراحی گرافیک مثال های زیادی می توان یافت که اشتباه یک طراح در عدم شناخت یک جغرافیای خاص یک محصول تجاری را با شکست مواجه کرده است .

اما آیا این داستان بومی سازی دیزاین در مورد رابط گرافیک کاربر و طراحی تعاملی هم صدق می کند ؟ هم آری و هم خیر .

نرم افزارها و وب سایت ها تا حد زیادی مخاطبان فرامنطقه ای دارند . یعنی اینکه جهانی هستند . به طور مثال Gmail کاربرانی از شرق دنیا تا غرب دنیا با سلایق گوناگون و نژادهای مختلف دارد . زبان طراحی برای این همه مخاطب باید به گونه ای باشد که همه مردم بتوانند با آن در حد معقولی کار کنند . اما اینها دلیل نمی شود که Gmail از طراحی و زبان منطقه ای و بومی غافل شود .

چیزی که امروز ما به عنوان رابط کاربری می شناسیم حاصل تلاش طراحان مختلفی است . UI نرم افزارها و وب سایت ها هر روز در مسیر پیشرفت قرار دارد . ایجاد یک زبان بومی در طراحی رابط کاربری شاید نکته ای باشد که تا به حال زیاد به آن پرداخته نشده است . باید به این نکته توجه کنید که وقتی ما صحبت از طراحی بومی می کنیم ، الزاما به این معنی نیست که یک جغرافیای خاص می تواند طراحی ما را به کار گیرد . بلکه طراحی بومی ، روحی است که می تواند یک طراحی را خاص کند و روحیات کاربران را تغییر دهد .

ما مکاتب متعددی در طراحی گرافیک داریم . مثل مکتب لهستان ، مکتب سوئیس و مکتب ژاپن . در هر یک از این مکاتب ، طراحان مبتنی بر جغرافیا ، فرهنگ و هنر بومی خود اقدام به طراحی کرده اند که نتیجه آن به وجود آمدن مجموعه ای از آثار ارزشمند ، ممتاز و متمایز است .

به طور مثال در مکتب سوئیس، طراحان گرافیک به “تایپ” اهمیت ویژه ای می دهند . استفاده از حروف به عنوان بخش اصلی اثر ، استفاده از اشکال هندسی و فرم های منظم ، استفاده از فضاهای سفید و استفاده از خطوط از مشخصه های مکتب سوئیس است.

دیزاین در مکتب سوئیس

بر عکس مکتب سوئیس ، مکتب لهستان قرار دارد که تصویر سازی در آن جایگاه اصلی را دارد و به “تایپ” در حاشیه کار نگاه می شود .

به هر حال قصد ندارم که در اینجا در مورد مکتب ها وارد جزییات شوم . هدف ام این بود که فقط بگویم که طراحی گرافیک بومی چیزی است که وجود دارد و می تواند در اقسام مختلف دیزاین و به طور مشخص طراحی UI به کار گرفته شود.

مکتب ایرانی:

همه این مطالب را در دیباچه گفتم تا به این نکته برسم که ما نیاز داریم نسبت به طراحی UI ایرانی نگاه جدی تری داشته باشیم . در سری مقالاتی که از این به بعد در مورد طراحی UI ایرانی خواهم نوشت ، سعی می کنم به بررسی مشخصه های هنر ایرانی بپردازم و ببینم که آیا می توان از این مشخصه ها در طراحی UI هم استفاده کرد یا خیر.

بخشی از پوستر جشن هنر شیراز اثر قباد شیوا

به طور مشخص من تجربه موفقی را در بومی سازی گرافیک و در طراحی پوستر سراغ دارم . طراحی پوستر هم ، زمانی مثل طراحی UI و با ورود دستگاه های چاپ به ایران وارد شد . پس از این منظر طراحی پوستر و طراحی UI هر دو هنرهایی وارداتی هستند . البته وقتی من صحبت از وارداتی بودن یک هنر می کنم به این معنی نیست که آن هنر ریشه و سابقه ای در ایران نداشته است . بلکه به این معنی است که رسانه و شکل برخورد با آن هنر جدید و وارداتی است . بدیهی است که هنر ایرانی – اسلامی ما کهن ، ریشه دار و کاربردی است .

در آن زمان طراحان ما با توجه به کارهای سایر طراحان در کشورهای صاحب این صنعت ، شروع به کار کردند . مشکلات خط فارسی و ماشین های چاپ از داستان های معروف مربوط به آن زمان است . به هر حال کارهای ابتدایی ما پیرو مکاتب هنری غربی بود . گرافیستی، به سبک لهستان پوستر می ساخت و طراحی به سبک سوئیس. ارزش در آن دوران این بود که یک طراح چقدر توانسته است به نگاه، مثلا مکتب لهستان در اثرش نزدیک شود . این روند در طراحی ادامه داشت تا اینکه عده ای از طراحان ایرانی از خود پرسیدند که جایگاه آنان به عنوان یک ایرانی در روند طراحی گرافیک کجاست .

سیاه مشق اثر رضا عابدینی

ایران منبع بسیار با ارزشی از آثار هنری تاریخی است . طراحان گرافیک شروع کردند و بر روی این آثار و فلسفه آن مطالعه کردند . حروف فارسی را شناختند و درون مایه نقش ها و رنگ های ایرانی را دریافتند . شروع کردند به تجربه کردن و اینقدر این کار را تا زمان معاصر ادامه دادند که هم اکنون مکتب طراحی ایرانی در گرافیک یک مکتب شناخته شده در جهان است .

سوال اینجاست که آیا ما هم می توانیم در طراحی UI و طراحی تعاملی راه مشابهی را در پیش بگیریم . جواب من به این سوال مثبت است . اما روند این کار به آسانی کاری که در طراحی پوستر صورت گرفته است نیست و مشکلاتی در این راه وجود دارد .

مشکل اول اینجاست که کاربران دوست ندارند عادت هایشان تغییر کند . ما طراحان ، در این سالها کاربران را به سمتی پیش بردیم که هر چه می توانند در برخورد با یک نرم افزار و رابط کاربری کمتر فکر کنند . کاربران دنبال تغییر نیستند .

مشکل دوم اینجاست که سرعت رشد تکنولوژی و UI به مراتب سریع تر از سرعت رشد صنعت چاپ و نشر است . این سرعت مانع این می شود که شما بتوانید تغییرات بنیادین را در دراز مدت سامان بدهید . کاری که در طراحی پوستر راحت تر می شد با آن برخورد کرد .

مشکل سوم اینجاست که ما طراحان با سواد در طراحی UI به اندازه طراحان پوستر نداریم . اغلب طراحان UI همان برنامه نویسان هستند. باید خوش شانس باشیم و یک برنامه نویس خوش سلیقه به پست ما بخورد و گرنه UI تبدیل به یک مشت تجربیات گرافیکی نامفهوم خواهد شد . حلقه گمشده در این میان مطالعه و مشق بصری طراحان UI است که البته این مورد هر روز در حال بهتر شدن است .

با همه این مشکلات من به آینده امیدارم.

طراحی UI و طراحی تعاملی در ابتدای راه هستند و طراحان می توانند اندک، اندک به بهتر شدن طراحی کمک کنند .

من در ادامه این سری مقالات به بررسی ویژگی های اصلی هنر ایرانی – اسلامی خواهم پرداخت . این ویژگی ها عبارت اند از تقارن، تعادل، پیچیدگی، لایه لایه بودن، تخت بودن و تایپوگرافی . هر کدام از این ویژگی ها را بررسی می کنیم و خواهیم دید که رابطه آنها با طراحی UI چگونه است . البته این ویژگی ها می توانند در همه سطوح طراحی کاربرد داشته باشند .

بدیهی است که من یک کارشناس در حوزه پژوهش هنر نیستم . پس این مجموعه نوشتار تنها از دید یک علاقه مند به طراحی روایت می شود . از این رو خوشحال خواهم شد هر گونه ، نظر ، نقد و اصلاحاتی که به بهتر شدن مطلب کمک کند را با من به اشتراک بگذارید.

منبع: محمد مهدی خدادادی - www.pixeler.ir