بایدها و نبایدهای مرتبط با انتخاب رنگ در طراحی

آیا می‌دانید که عناصر بصری و رنگ‌ها در نیمکره راست مغز (احساسات)، و کلمات چاپی در نیمکره چپ مغز (منطق) تحلیل می‌شوند.

تایپوگرافی و رنگ دو عنصر مهمی هستند که در طراحی باقی می‌مانند، و ترکیب هماهنگ آن‌ها با یکدیگر نتایج زیر را در برخواهد داشت: 1.جلب توجه سریع‌تر به موضوع، 2.تاثیر بیشتر و ماندگارتر،و 3.بازشناخت موثرتر.

مجموع این نتایج است که به ایجاد برند یا شناسه قدرتمند کمک شایانی می‌کند. در این مقاله به بایدها و نبایدهای اصول طراحی بر پایه رنگ‌ها پرداخته و بررسی موضوعی تایپوگرافی را به آینده موکول می‌کنیم.

بچه‌ها تحت تاثیر رنگ‌ها هستند: آن‌ها بیشتر از فرم و صورت به رنگ‌ها توجه دارند. هر چند وقتی بزرگ‌تر می‌شویم، بیشتر تحت تاثیر فرم و صورت قرار می‌گیریم، اما رنگ‌ها همچنان نقش مهمی در نحوه دریافت پیام دارند. مثلاً چرا همیشه قرمز به عنوان رنگی برای جلب توجه بکار می‌رود؟ اگر بخواهید رنگ‌هایی را برای سایت خود تنظیم کنید یا اینکه تبلیغ یا پوستری را به منظور جلب توجه افراد به محصولات یا خدمات خود طراحی کنید و یا حتی دیوارهای خانه خود را رنگ کنید، اصول ضروری و مهمی وجود دارند که به شما در رسیدن به این اهداف کمک می‌کنند.

باید زمانی را به یادگیری چرخه رنگ اختصاص دهید.

همه رنگ‌ها از سه رنگ اصلی ساخته می‌شوند: قرمز، آبی و زرد. وقتی رنگ‌های اصلی را با هم ترکیب می‌کنیم به سه رنگ ثانویه می‌رسیم: نارنجی، بنفش و سبز. از ترکیب هر رنگ‌ ثانویه با رنگ‌های اصلی مجاورش، 6 رنگ درجه سوم (رنگ‌های ثالث) بدست می‌آید: زرد-نارنجی، زرد-سبز، آبی-سبز، آبی-بنفش، قرمز-بنفش،و قرمز-نارنجی. به این ترتیب 12 رنگ آشنای این چرخه حاصل می‌شوند. هر رنگ میزان حرارت خاص خود را داراست: از قسمت قرمز-زرد طیف گرمترین رنگ‌ها شروع و در قسمت آبی-بنفش به سردترین رنگ می‌رسیم. شدت (intensity) این طیف‌ها به لحاظ سردی و گرمی، با درجه اشباع/غلظت (saturation) یا مشخصه‌های رنگی (chroma) توصیف می‌شود. درجه اشباع با مقدار اضافه شده رنگ خاکستری به یک رنگ، مشخص می‌شود. رنگ‌های با شدت بالا، رنگ‌هایی خالص، روشن و زنده هستند، و رنگ‌های با درجه اشباع کم، رنگ‌هایی خاموش، نرم و تیره هستند. هر رنگ ارزش/مقدار (value) خاص خود را دارد، که میزان روشنی یا تیرگی آن را معین می‌کند. وقتی به دنبال طرح‌ریزی یک ترکیب رنگی هستید، ارزش یک رنگ و درجه اشباع آن به اندازه خود رنگ اهمیت دارد.

نباید دانستن قواعد پایه‌ای چرخه رنگ را فراموش کنید.

·        بیشتر رنگ‌ها چنانچه در ترکیب با سایه‌هایی با شدت و مقدارهای مختلف قرار ‌گیرند، بسیار زیباتر به نظر می‌آیند. این اشل‌های رنگی را تک‌رنگ (Monochromatic) می‌نامند، چرا که از رنگ‌هایی با ته رنگ یکسان ساخته شده‌اند.

·        رنگ‌ها ترکیب شدن با همسایگان رنگی خود را دوست دارند. از ترکیب هر سه رنگی که در چرخه دوازده رنگی در کنار هم قرار دارند، اشل‌های رنگی مشابه (Analogous) ساخته می‌شود. این اشل‌ها همواره با یکدیگر هارمونی دارند، چراکه در همه آن‌ها ته رنگ یکسانی به کار رفته است: زرد-سبز، زرد و زرد-نارنجی. برای اینکه جذابیت بیشتری به گروه رنگ‌های مشابه اضافه کنیم، می‌توانیم دامنه انتخاب رنگ را به رنگ‌های کناری آن‌ها، مثلآً نارنجی، نیز کشاند.

·         جذابیت حاصل از تقابل در رنگ‌ها سبب می‌شود تا به رنگ‌های مکمل (Complementary) برسیم: این رنگ‌ها از رنگ‌های مقابل در چرخه رنگی، چنانچه به صورت دوگانه به کارروند، بدست آمده و کامل کننده یکدیگر هستند. رنگ‌های گرم مکمل رنگ‌های سرد می‌باشند و بالعکس.

 لینک handy Flash application توضیحات خوبی در مورد چرخه رنگ داشته و روش بکار رفته در آن نیز به سادگی قابل استفاده است. علاوه بر این، در لینک HP colour wheel نیز، اشل‌های رنگی مختلف به نمایش در آمده است.

باید بتوانید ته رنگ‌ها را تجزیه کنید.

اگر رنگ آبی را دوست داشته و در عین حال به دنبال یک تاثیر نافذ و لطیف نیز هستید، رنگ سفید یا خاکستری را همراه با ته رنگ آبی انتخاب کنید. در رنگ قرمز-نارنجیِ گلدان سفالی ته رنگ زرد نیز وجود دارد و از این رو است که این رنگ‌ها در ترکیب خود هارمونی زیبایی دارند. از سوی دیگر هیچگاه بر ته رنگ نامطلوبی که از طریق جفت شدن با رنگ مکمل ایجاد می‌شود، پافشاری نکنید: اگر سایه‌ای از رنگ قهوه‌ای با ته رنگی صورتی دارید، ترکیب آن با رنگ سبز (رنگ مکمل قرمز) سبب تشدید مساله خواهد شد. گرم بودن یا سرد بودن ته رنگ‌ها را یاد بگیرید. رنگ آبی گرم، ته رنگ قرمزی در خود دارد که آن را متمایل به بنفش نشان می‌دهد، در حالی که به رنگ آبی سرد، ته رنگ سبز اضافه شده است و آن ‌را به آبی دریایی شبیه کرده است. به خاطر داشته باشید که رنگ‌های خنثی نیز ته رنگ‌هایی دارند. معمولاً اگر ته رنگ آبی داشته باشیم، افراد رنگ خاکستری را با آبی اشتباه می‌کنند. حتی ممکن است در مورد رنگ گوجه‌ای که رنگ مایه‌ای از بنفش دارد، دچار اشتباه شوید.

 

نباید از این حقیقت که رنگ‌ها با توجه به محیط اطرافشان تغییر می‌کنند، غفلت کنید.

یک مستطیل بزرگ با خطوط (یا نوشته‌های) باریک، که رنگ‌های مشابهی دارند، اگر روی پس زمینه سفید قرار گیرد، ارزش متفاوتی خواهد داشت. رنگ خطوط در پس زمینه سفید نسبت به زمانی که در دورن مستطیل قرار دارند، تیره‌تر دیده می‌شود، چرا که در حالت اول فضای سفید روشن‌تری، خطوط را احاطه کرده است.

وقتی دو سایه از یک رنگ، یکی تیره‌تر و یکی روشن‌تر، با هم جفت ‌شوند، سایه تیره‌، تیره‌تر و دیگری روشن‌تر به نظر می‌رسد. مثلاً رز صورتی در پس زمینه بنفش، کم‌رنگ‌تر دیده خواهد شد.

فضاهای رنگی بزرگتر بر فضاهای رنگی کوچکتر تاثیر می‌گذارند: اگر مربعی کوچک با زرد متوسط، درون محیط بزرگتری به رنگ سیاه قرار گیرد، مربع زرد، روشن‌تر از زمانی که با رنگ سفید احاطه شده، دیده خواهد شد. هر رنگی در تقابل با رنگ تیره‌تر، روشن‌تر به نظر می‌آید و بالعکس.

به کار بردن سایه تیره‌تر، در اطراف یک رنگ، رنگ زمینه را زیاد خواهد کرد و به پخش نشدن رنگ در فضای‌های اطراف کمک می‌کند. از سوی دیگر، محیط روشن‌تر، سبب پخش شدن رنگ روی رنگ‌های مجاور شده و قدرت رنگ زمینه را کاهش ‌می‌دهد.

این نکته ارزشمند از David Airey گرفته شده است: در این سایت همچنین می‌توانید ببینید که چگونه رنگ‌های تیره که اطراف رنگ روشن‌ را احاطه کرده‌اند، سبب می‌شوند تا محیط روشن‌تر نسبت به زمانی که رنگ تیره با رنگ روشن احاطه شده است، کوچک‌تر به نظر بیاید. به این دلیل است که همواره باید اندازه متن را چنانچه بر استفاده از متن سفید روی پس زمینه سیاه اصرار دارید، به سرعت افزایش دهید.

باید روان شناسی رنگ‌ها را بدانید.

با وجود اینکه رنگ‌ها بیشتر صورتی عینی دارند و معنای آن‌ها در فرهنگ‌های گوناگون متفاوت است، اما برخی رنگ‌ها تاثیرات یکسان و مشابهی بر افراد می‌گذارند. چشم انسان‌ها، رنگ‌های گرم را پیش از رنگ‌های سرد می‌بیند. به نظر می‌آید که رنگ سرد به عقب رانده شده و رنگ‌های گرم جلو می‌روند، هرچند میزان آن با توجه به شرایط مختلف، متفاوت است.

قرمز: با توجه به ماهیت خشونت ‌آمیز، مهیج و شهوت انگیز خود، و همچنین ایجاد توجه قطعی و عکس العمل برانگیز، ممکن نیست بتوانید رنگ قرمز را نادیده بگیرید.

صورتی: بسته به میزان اشباع یا ارزش آن، رنگ صورتی در حالت‌های مختلفی در حال نوسان است. وقتی به قرمز یا قرمز-بنفشِ تیره متمایل باشد، نوعی ادراک نفسانی و تئاترگونه را ایجاد می‌کند، اما رنگ صورتی روشن حالت رومانتیک ملایمی به خود می‌گیرد.

نارنجی: در حالیکه این رنگ کمی از حالت دراماتیک رنگ قرمز را در خود دارد، اما بیشتر تحت تاثیر رنگ زرد است. نارنجی رنگی است که میل و رغبت ذاتی و درونی را تحریک کرده و سرزندگی و گرما را از خود متصاعد می‌کند.

زرد: زرد و مشکی ترکیب‌های غیر قابل چشم پوشی‌ای در طبیعت (ببرها و زنبورها) هستند. زرد رنگی است که به شما می‌گوید بهتر است به من توجه کنید.

قهوه‌ای: رنگی یادآور روستا، در عین حال دیرپا و با دوام، سرحال و بسیار شیرین، که غالباً با زمین و خانه و یا به عبارت دیگر با استحکام و پایداری عجین شده است.

آبی: آیا تا کنون به حجم بالای شرکت‌ها یا موسسات مالی‌ای که از رنگ آبی در برند‌های خود استفاده کرده‌اند، توجه کرده‌اید؟ چراکه این رنگ حس اطمینان و تعهد را به مخاطب القاء می‌کند. علاوه بر این رنگ آبی، با سکوت و آرامش نیز همراه است. آبی تیره بلافاصله حس نفوذ، اعتبار و قدرت را نیز ایجاد می‌کند.

 سبز: به دلیل وابستگی این رنگ به طبیعت و شاخ و برگ درختان، رنگ سبز را می‌توان به صورت یک رنگ خنثی بکار برد. رنگ سبز هیچگاه با رنگ‌های قرمز، صورتی، آفتاب گردان‌های زرد، یاس‌های بنفش یا رنگ‌ آبی گل‌های استکانی تصادم ندارد.

بنفش: این رنگ را با توجه به دامنه معنایی گسترده‌اش (از مفاهیم شاهانه و برازنده گرفته تا روحانی و مرموز) باید پیچیده‌ترین و مبهم‌ترین رنگ دانست. رنگ بنفش غالباً مورد توجه افراد بسیار خلاق و عجیب است که از جسور بودن خود ابایی ندارند.

سفید: از اینکه رنگ سفید، خلوص و پاکی، احساس تمیزی و سادگی را می‌سازد، تعجب خواهید کرد. چشم انسان این رنگ را به عنوان رنگ روشن درک می‌کند، چراکه در تضاد (کنتراست) با سایر رنگ‌ها به خوبی عمل می‌کند.

سیاه: افراد رنگ سیاه را به عنوان رنگی چشمگیر، قدرتمند و کلاسیک می‌شناسند. به دلیل نهایت کنتراستی که این رنگ با رنگ سفید دارد، سیاه و سفید ترکیب اصلیِ عمیق و روشن و در عین حال قوی و بی‌نظیری است.

نباید از آزمایش ترکیب‌های رنگی جدید بترسید.

بعضی اوقات حتی ترکیب‌های رنگی ممنوعه نیز به کار می‌آیند. آپ‌ها و ابزارهای رنگی آن‌لاین را بررسی کنید. این ابزارها به شما کمک می‌کنند تا ترکیب رنگی مناسب پروژه خود را انتخاب کنید. کاربران Mac ، دامنه وسیعی از رنگ‌ها را برای نصب روی داشبورد در اختیار دارند:  Kuler, Color Theory, ColorSchemer, ColorBurn.

به‌روز شده: لیست کاملی از منابع رنگی را در لینک Complete Color Matching Guide بدست آورده‌ام، که واقعاً ارزش بوک‌مارک شدن را دارند.

باید طراحی‌ها و سایت‌های دیگران را نیز ببینید.

این بازدید به منظور تعیین اشل‌‌های رنگی مورد پسند شما انجام می‌شود. در هفته‌های پیش رو، سایت‌هایی را به شما معرفی خواهم کرد که با مفاهیم رنگی و دانش بالا طراحی شده‌اند. ضمناً لینک‌های CSS galleries زیادی با اشل‌های رنگی جذاب وجود دارند که می‌توانید آن‌ها را بوک‌مارک کنید. در صفحات مختلف کتاب‌ها و مجلات جتسجو کنید. البته فقط به دنبال طرح‌های گرافیکی نباشید، بلکه نشریه‌های طراحی داخلی و معماری نیز می‌توانند الهام بخش ترکیب‌های رنگی شگفت آور و ابتکاری باشند.

نباید از قالبیت خوانش به هنگام ترکیب غافل شوید.

رنگ همراه با متن. واقعیت این است که ما عموماً با تایپ حروف سیاه روی پس زمینه سفید سر و کار داریم، و متن سیاه روی پس زمینه روشن قابلیت خوانش بهتری دارد. این به معنای عدم درآمیختگی متن و رنگ نیست. چه زمان می‌توانیم رنگ‌ها را برای تاکید بر پیام استفاده کنیم؟ وقتی رنگ پس زمینه با رنگ حروف در تقابل می‌گیرد، به میزان اشباع و ارزش‌های نسبی رنگ‌ها توجه کنید. کنتراست بین حروف و پس زمینه وقتی ارزش‌های آن‌ها به یکدیگر نزدیک می‌شود، کاهش می‌یابد و حروف قابلیت خوانش خود را از دست می‌دهند. کنتراست بین رنگ حروف و رنگ پس زمینه باید قابل توجه باشد، تا از قابلیت رؤیت حروف اطمینان حاصل کنیم.

جان از گروه iLT پیشنهاد با ارزشی را ارائه کرده است: وقتی از متن معکوس استفاده می‌کنید (مثلاً حروف روشن روی زمینه تیره)، توصیه می‌شود که متن را کمی سنگین‌تر کنید، چراکه زمینه تیره به طور فعال گرایش به کاهش دادن وزن متن دارد.