خلق رسم الخط عربی برای مبتدی ها: مقدمه

چیزی که در نهایت قادر به خلق آن خواهید بود
این درس می تواند برای هرکسی جالب باشد، مخصوصا کسانی که هیچ دانشی نسبت به عربی ندارند، یک مقدمه برای حروف الفبا و الفبای پایه پیش از شروع کار با رسم الخط ضروری به نظر می رسد. به همین دلیل اولین درس به طور غیرمعمولی شبیه به یک سخنرانی می شود. اگرچه حتی عرب زبان ها هم ممکن است اینجا چیزهایی پیدا کنند که پیش از این نمی دانستند.
چیزی که من سعی می کنم تا به شما در این سری جدید از درس ها تدریس کنم الفبای روان سنتی نیست که کلمه های «رسم الخط عربی» را بخواهیم نمایش دهیم. همانطور که آنها زیبا و بسیار رسمی هستند می بایست یک تمرین تکراری را انجام دهید تا یاد بگیرید که آنها را به درستی رسم کنید، و حتی طولانی تر از آن است که آنها را به خودی خود بتوانید اظهار کنید.
تنها، تعداد کمی از مردم در جهان، امروز این کار را انجام می دهد؛ بیشتر کارآموزان شامل استفاده از آنچه آنها می آموزند همان طور که آنها آن را می آموزند هستند، تا زمانی که تعداد زیادی از رسم الخط دانش آموزان من مشاهده کردم جذابیت خود را از دست می دهند پیش از آنکه تمرین کافی برای هرچیزی از آن داشته باشند.
این یک انتقاد به این روش سنتی نیست: آن بسیار زیبا و مناسب است اما همه چیز نیست. برای آنهایی که می خواهند از رسم الخط عربی استفاده کنند (که من ترجیح می دهم آن را خط بنامم) با روش های خلاقانه من این درس را به آنها پیشنهاد می کنم یک اقتباس از آنجه من در لندن درس دادم داشته باشند.
مضامین درس به طور کلی اصل هستند چون من همه آنها را از تمرین های خودم آورده ام، پایه چیزی که من از موضوع غیر سنتی بدست آورده ام که اصلا یک تئوری را بیان نمی کند اما به من اجازه می دهد تا برای سال ها بر روی آن کار کنم تا زمانی این مواد دست دوم شود. بنابراین جدا می شود به همراه هر درس رسمی که به وسیله رسم الخط های رسمی جدا می شود.
تلاش این سری از درس ها درس دادن این نیست که شما چگونه فرم ها را به صورت صادقانه پیروی کنید، اما برای دادن یک فهم از حروف به شما و چگونگی اینکه آنها باهم می آیند، بنابراین شما می توانید آنها راباهم ایجاد کنید و آنها را به تنهایی رسم کنید همانطور که من انجام دادم. برای پایان ما با حروف کوفی شروع می کنیم.
خط کوفی. حروف گرد شده: یک تاریخچه
حروف رسم الخط عربی می تواند به دو خانواده تقسیم شود: حروف مستقیم الخط (کوفی) و حروف شکسته یا گرد شده. اگرچه کوفی قدیمی تر از بقیه است این یک اشتباه است که آن می تواند تنها کاهش یافته در یک روش مصنوعی باشد. برای روشن تر شدن موضوع، من به صورت مختصر تاریخچه مختصری از این دو خانواده می گویم و تفاوت های بنیادین آنها را بر می شمارم.
تولد الفبای مستقیم الخط
در روزهای پیش از اسلام، نوشتن برای مردم شبه جزیره عربستان شناخته شده بود و یک حروف عربی اولیه استفاده می شد. این حروف ناقص بودند زیرا آنها کمتر از آن استفاده می کردند، داشتن یک فرهنگ با سنت زبانی و شفاهی قوی و متن های اولیه ای که به ما رسیده است همه زشتی یک سیستم را نشان می دهد که پایه های خود را نیافته است.

نمونه هایی از متون عربی ابتدایی درست در تولد اسلام 

سپس، تقریبا در یک شب آنها خود را در در تسخیر چیزی که نیاز به داشتن کلمه به کلمه نداشت دیدند. اما بین کلمات مکس می کردند. که قرآن بود، که نیاز به نسخه برداری از آن وجود داشت با رسم الخط عربی و یک وضعیت مخصوص، با همان زبانی که خداوند به پیامبرش گفته بود. حروف الفبایی جادویی به نظر می رسیدند تا زمانی که آنها توانایی نگه داشتن و حاضر کردن کلمات را داشتند.
پس به حروف اولیه یک قوام بخشید: کوفی اولین حروف عربی بودند از روی قصد زیبا می بودند. اینها هنوز روزهایی بودند که آنها می گفتند قرآن باید با قلب خوانده شود پس خوانایی دومین موضوع بود: مهمتر از همه تحریر زیبای متن، تعادل، هارمونی و احساس خوب داشتن بود.

قرآن در زمان خلفای عباسی

این یک زمان هیجان انگیز برای رسم الخط بود، زمانی که هیچ قانونی وجود نداشت و رسم الخط ها در یک فیلد نامحدود می توانستند بازی کنند. سیستمی که متبلور شد منسجم بود اما به شکل ها میخ نشده بود: کوفی یک سیستم ضروری بود، جایی که فرم می توانست به طور دائم تغییر کند.
بنابراین ما گونه های مختلف از آنچه که بدست آمده است از کاغذ متوسط پوستی و چیزهای مناسب دیگر برای سنگ ، موزاییک یا حتی آجرهمه آنهایی که به عنوان کوفی قابل تشخیص هستند واقعی شناسایی نشده اند. یک گزینه به طور مختلف به نام کوفی شرقی یا شکسته نامیده می شود که خطوط زمینه و خطوط عمود داینامیک تر هستند. یک استایل کوفی که می توان از آن نام برد کوفی چهارگوش است و این به خاطر این است که حروف عربی را در حداقل ترین حالت ممکنن قرار داده است.

قرآن آبی اولیه ، حروف کوفی اولیه

مربع و دیگر هندسه کوفی، در زمان صفویه

کوفی شرقی

کوفی آرایشی بر روی پوست از نیشابور

برای 300 سال تنها خط کوفی به عنوان زیباترین خط برای قرآن شناخته می شد و در مغرب (سرزمین غرب مصر) آن هرگز وضعیتش را گم نکرد اما شکل های خاصی را از خود بروز داد به طوری که یک رسم الخط جدید ایجاد شد. حروف مغربی.

قرآنی از آفریقای شمالی در حروف مغربی 

نهایتاً تلاش ها باعث شد تا خط کوفی به خطی با اشکال منحنی تبدیل شود. برای آن که زبان عربی شایستة نوشتن متون مقدس شود. به ویژه برای آن که صفحاتی که از آن ها برای نوشتن استفاده می شد، با پوستین تفاوت بسیاری داشت.
خط عربی به احتمال زیاد به تدریج تکامل یافته است، اما در افسانه هایی که در فرهنگ عامّه وجود دارد، پایه گذار خطاطی سنتی اسلامی را یک مرد به نام ابن مقله می دانند. ابن مقله با این اختراع، به پدر خطاطی سنتی اسلامی مشهور شده است. او گفته است که یک سیستم از نسبت ها اختراع کرده است و طبق آن همة حروف بر پایة ارتفاع حرف الف، نوشته می شوند. ارتفاع الف را نیز، نسبت طول به عرض آن یعنی ضخامت قلم مشخص می کند.
این هماهنگی و ثبات ایجاد شده در شیوة نوشتن زبان عربی، مانند اختراع شیوة دمیدن در شیشه سازی، خوشنویسی را وارد مرحلة جدیدی کرد. از آن زمان تاکنون هیچ تغییر یا پیشرفت قابل توجهی در این زبان اتفاق نیفتاده است (کمی درنگ و صبر کنید: این بدان معنی است که خط از قرن دهم به بعد هیچ تغییر خاصی نکرده است).
شش شیوة نوشتن در خطاطی سنتی اسلامی توسط ابن مقله و جانشین آن طراحی و ساخته شد. این شیوه ها عبارتند از نسخ (پایة بسیاری از فونت های عربی)، ثلث، محقق، ریحانی، رقاع و توقیع.

خطاطی به روش ثلث (قرن سیزدهم)

قرآن به خط نسخ (قرن بیستم)

خط محقق، سلسلة مملوکان (قرن چهاردهم)

قرآن به خط توقیع (قرن چهاردهم)

این، آخرین سهم، برای آن بخش از جهان بود. پس از سقوط سلسلة عباسیان در سال 1258، وقتی مرکز قدرت و فرهنگ دنیای اسلام از بغداد به ایران منتقل شد، خطوط فارسی نیز تولید شدند: تعلیق، نستعلیق (خط مشترک میان فارسی و اردو) و خط شکسته. در سال 1517 نوبت سلسله عثمانیان رسید تا جهان اسلام را به ارث ببرند و به واسطة توسعة خط در ترکیه، دو خط دیوانی و رقاع که امروزه دستخط عربی برپایة آن استوار است. خطوط کمتری نیز در جاهای دیگری چون اندونزی پدید آمدند اما هیچ نسبت تاریخی با خط عربی ندارند.

خط تعلیق (قرن شانزدهم)

خط نستعلیق (قرن هجدهم و نوزدهم)

خط دیوانی و دیوانی جلی

مقایسه
شیوه های نوشتاری که با خطوط منحنی نوشته می شوند در زبان عربی به الخط المنصوب مشهورند، شیوه ای که تایید و تنظیم شده است. عمدة تفاوت این شیوه ها با شیوة کوفی آن است که این شیوه ها رسمی هستند. قوانین بسیار خاصی برای نوشتن هر حرف و نحوة اتصال حروف وجود دارد. این قوانین را آنقدر باید تمرین کرد تا در زمان نوشتن، به صورت خودکار آن ها را رعایت کنید و نیازی به فکر کردن نداشته باشید.
این کاری بزرگ است، اما هزینة آن آزادی خلاقانه است. در حقیقت، یک موضوع مهم برای یک خطاط این است که حاصل دسترنج او مانند نوشتة هیچ کسی نباشد و او به تنهایی کارش را انجام داده باشد. برای همین است که این شیوه های نوشتن، ساده تر آموزش داده می شوند، اما برای استاد سخت و طاقت فرسا هستند.
برای آموزش خط کوفی در واقع مهارت زیادی لازم است و سختی کار به مشارکت و مهارت کارآموز بستگی دارد. اما رویکردی به غیر از فرمول بصری است. هر کارآموز، دستخط منحصر به فرد خودش را دارد. یکی از بزرگان می گوید بازگشت به خط کوفی بازگشت به اولین خلقت است.
حروف الفبا
برای نوشتن خط عربی، نیازی نیست به زبان عربی صحبت کنید؛ در واقع این حروف برای چند زبان مختلف مثل فارسی و اردو نیز استفاده می شوند. اما باید با آن ها به خوبی آشنا باشید. در این نوشته قبل از آن که به خطاطی یا زیبا نوشتن بپردازیم، باید با شیوة نوشتن این حروف آَشنا شویم.

الفبای عربی و الفبای لاتین، هر دو از الفبای فنیقی سرچشمه گرفته اند. بنابراین آنها تشابهات بسیاری دارند (به عنوان مثال، تشابه زیاد در حروف). با این حال از جنبه های دیگر، بسیار با هم تفاوت دارند. در ادامه ویژگی هایی می آید که باید از آن ها آگاه باشید. ویژگی هایی که برای کاربر غربی چالش برانگیزند:
• زبان عربی از راست به چپ نوشته می شود.
• زبان عربی 28 حرف دارد. تعدادی از آن ها تنها با تعداد نقاطشان از هم متمایز می شوند. در حقیقت 18 شکل برای 28 صدای مختلف استفاده می شود که وقتی در آن ها دقیق شویم، یادگیریشان ساده تر خواهد بود.
• در این زبان، هیچ حرفی که معرّف یکی از صداهای اصلی باشد، وجود ندارد. به جای آن ها در نوشتن یا چند نشانة دیگر به کلمه اضافه می شود و یا آن ها را نادیده می گیرند. گذاشتن این علائم اختیاری است. در بسیاری از اوقات ما اصلا از علائم صداها استفاده نمی کنیم.
• خط تیره وجود ندارد. هر کلمه باید در همان خطی که شروع شده است، تمام شود.
• حروف، بزرگ یا کوچک ندارند. درعوض شکل آن ها بسته به جای قرارگیری آن ها در کلمه (ابتدا، وسط، انتها و یا به تنهایی) تغییر می کند. صداهای آن ها بیشتر از آنچه که نشان می دهند، پیچیده است، چرا که بسته به صدایشان، به طرز چشمگیری تغییر می کنند. در واقع شکل آنها بستگی به این دارد که به حرف دیگری متصل شده اند یا خیر (نکتة بعدی را ببینید.)
• در حروف لاتین (مثلا در زبان انگلیسی)، حروف در خطاطی یا نوشته های دستنویس به هم متصلند. ولی در نوشته های رسمی از هم جدا هستند. در زبان عربی، این موضوع به خود حروف بستگی دارد. همة حروف می توانند از سمت راست خودشان به حرف دیگر متصل شوند، در حالی که فقط بعضی از آن ها می توانند از سمت چپ نیز به حرف دیگری وصل شوند. یک تعبیر شاعرانه در مورد این حروف آن است که این حروف، فرشتگان حروف هستند. چرا که تنها به سرمنشأ متصلند (خدا) و از آن چیزی که در ادامة شان می آید جدا هستند (جهان). وقتی از حروف غیرمتصل صحبت می کنیم، منظورمان حروفی است که از سمت چپ متصل نمی شوند.

در تصویر بعد حروف عربی را می بینید که با توجه به شکلشان در گروه هایی دسته بندی شده است. در دنباله هایی که با عنوان دنباله های گرافیکی شناخته می شوند (در دیکشنری های مدرن از این روش استفاده می شود). این نمودار فقط حالت غیرمتصل حروف و همچنین چگونگی تقسیم بندی آن ها براساس شکل را نشان می دهد. در این نمودار همچنین نام هر یک از حروف نیز آمده است که دانستنشان مفید است ولی برای کار ما اهمیتی ندارد.

(نکته: تلفظ برخی از حروف مثل ج (jîm)، می تواند در جهان عرب بسیار متفاوت باشد. از آن جایی که ما فقط با صورت کتبی حروف کار داریم، این مسئله چندان به چشم نمی آید.)
نمودار بعدی فقط 18 شکل نوشتن حروف را در حالتی که در ابتدا، وسط، انتهای کلمه باشند را نشان می دهد. حروف غیرمتصل با ضربدر قرمز مشخص شده اند. حروفی که با رنگ مشکی مشخص شده اند، حروفی هستند که شکل اصلیشان، همانی است که در نمودار وجود دارد. و اشکالی که خاکستری رنگ هستند، فقط یک شکل کلی از آنها داده شده است.
اگر با دقت به آن ها نگاه کنید، متوجه خواهید شد که شکل حروف، تغییری نکرده است، بلکه شکل اتصال آن ها از سمت راست متفاوت است. بنابراین می توان از این تفاوت چشم پوشی کرد. اما آن هایی که با رنگ سیاه مشخص شده اند، به صورت قابل توجهی تغییر کرده اند.

نمودار پایین، آخرین نموداری است که دنبالة عددی اولیه و معنی دارتری از حروف را نشان می دهد.
در گذشته زمانی که نمونه های الفبایی زیادی وجود داشت، زبان عربی علائمی مختص به خود برای نشان دادن اعداد نداشت (...1234). هر حرفی یک ارزش عددی نیز دارد و می تواند برای نشان دادن یک عدد به کار رود. دنبالة عددی نظم خاص خود را دارد. این دنباله به «ابجد هوز» معروف است. آن ها را اینطور می خوانند: ابجد هوز حطی کلمن سعفص قرشت ثخذ ضظغ.
(Abjad Hawwaz Ḥuṭṭi Kalamon Sa'afaṣ Qarashat Thakhadh Ḍaẓhagh)
این کلمات هیچ معنی خاصی ندارند، اما در نمادگذاری سرّی، نام هشت فرشته هستند که از تاج و تخت خدایی که تمام جهان را احاطه کرده است، حمایت می کنند. این موضوع باعث می شود تا احساس کنیم این حروف، اهمیتی فرامادی دارند و وابسته به چیزی هستند که تمام جهان شناخته شده را در احاطه و حمایت خود دارد.
تمرین
هدف از این تمرین، آشنایی شما با دو رفتار پایه ای حروف در کلمات است: این که چطور تغییر می کنند و چطور به دیگر حروف متصل می شوند (عرب زبانان می توانند از این قسمت رد شوند). بنابراین بدون هیچ نگرانی راجع به دست خطتان، کاغذ و مدادی تهیه کنید و تمرین های زیر را انجام دهید.
1. در این قسمت یک لیست از کلمات به فرم غیرمتصلشان آمده است. با استفاده از نموداری که در ابتدای نوشته آوردیم، این کلمات را به صورت متصل بنویسید. ترتیب حروف را رعایت کنید.

2. شکاف را کنار بزنید: کلمات زیر را به عربی رونویس کنید. به یاد داشته باشید که حروف عربی از راست به چپ نوشته می شوند.

3. پیشنهاد می کنیم عبارت «خط تحریری کوفی» را در میان تصاویر در اینترنت جستجو کنید تا چشمانتان با شیوه های مختلف نوشتن زبان عربی آشنا شود. این خیلی خوب است که بتوانید برخی از حروف را در میان کلمات تشخیص دهید.