نوشتن و خواندن بخش های جدایی ناپذیر زبان هستند. واژه ها به صورت شکل هایی از حروف به هم پیوسته در قالب شکل های متنوع، جلو چشمان ما قرار می گیرند و مفاهیم را بیان می کنند. ما چه حرف بزنیم، چه بخوانیم، چه بنویسیم، بدین معنی است که ارتباط برقرار میکنیم. بنابراین تایپوگرافی – که علاوه بر جنبه ی ادبی و نوشتاری دارای جنبه ی بصری اش نیز هست – ذاتا به ارتباطات مربوط می شود. اریک گیل در مقاله ی مشهور خود درباره ی تایپوگرافی می نویسد : "واژه ها نشانه هایی برای آواها هستند ... حروف تصویر نیست و چیزی ارائه نمی کند. منظورمان از حروف به هیچ عنوان نوشتار تصویری و هیروگلیف نیست."
به معنای بسیار ساده، تایپوگرافی سیستم نوشتاری با حروف از پیش طراحی شده ی مشخص است. تایپوگرافی یا چیدمان طراحی شده ی حروف به ساخت حروف قابل جابجایی و چاپ آن با ماشین بر می گردد. اما آیا تا قبل از آن، حروف و چیدن آنها تایپوگرافی محسوب نمی شد؟ ولفگانگ واینگارت اعتقاد دارد هر چیزی که با حروف خلق می شود تایپوگرافی است.بنابراین نسخ خطی قدیمی، دیوارنوشته های حجاری شده و کتیبه های گلی باستانی، دست نوشته ها و گرافیتی های امروزین هم به دلیل خلق شکل هایی از حروف، داخل این تعریف خواهند گنجید.
تایپوگرافی هسته ی اصلی دیزاین در ارتباطات بصری است. همچون دیزاین، تایپوگرافی دو جنبه ی کارکردی و زیبایی شناسانه را با خود همراه دارد. کاردکردش برقراری ارتباط با مخاطب و انتقال پیام بصورت بسیار موثر در دو شکل مفهومی و احساسی است؛ هرچه بیانش دقیق تر و موجزتر باشد، دیزاین را موثرتر می نماید. همان طور که کارکرد در انتقال مفاهیم اهمیت دارد، فرم ها نیز در بیان احساسات اهمیت پیدا می کنند. به عبارت دیگر تایپوگرافی نحوه ی چینش یک نوع خاص تایپ، با آگاهی و در نظرگرفتن اندازه های مشخص ، فاصله ی تعیین شده ی حروف ، فاصله مشخص سطرها و تعیین فاصله بین کلمات است. انتخاب درست تایپ فیس و روش چیدن و ترکیب آن بیانگر چیره دستی و مهارت طراح در دیزاین است. یک طراحی با تایپوگرافی ناخوشایند به احساسات لطمه می زند، زشتی ها را می افزاید و به انبوه آلودگی های بصری کمک می کند.
بنابراین در ایپوگرافی شکل و کارکرد در هم تنیده اند و تعادل بین این دو در دیزاین اهمیت پیدا می کند. کارکرد بدون شکل همانقدر بی خاصیت و بی معناست که شکل بدون کارکرد و معنا. به همین دلیل طراحی های فقط چشمگیر و جذاب "بازی با فرم ها" عمدتا بدون عمق هستند، با مخاطب صادق نیستند چرا که معنایی را انتقال نمی دهند. در نتیجه اغلب تکرار مکررات اند و خسته کننده، هرچند که زیبایند. این همان جایی است که "هنر" به شکل محض و "دیزاین" به شکل کاربردی اش از هم فاصله می گیرند.
پیچیدگی در تایپوگرافی دفع کننده است تا دعوت کننده. هرچه اطلاعات در دسترس باشد، به همان اندازه زمان کمتری برای دریافت آن مصرف می شود. البته یک تایپوگرافی خوب فقط نباید به این خلاصه شود که خوانده شده و دریافت گردد. در این دنیای مملو از اطلاعات که هر روزه با آن روبه رو هستیم باید سهل الوصول و لذت بخش نیز باشد تا دوام داشته باشد. به عبارت دیگر در این دنیای شلوغ بصری که در آن زندگی می کنیم ، راه حل های ساده ی تایپوگرافی هم موثرتر هستند و هم تازه تر جلوه می کنند.
اولین نیازها برای طراحی تایپوگرافی ، دانستن تئوری ارتباطات ، فهم درست قواعد آن، شناخت مخاطب، و تمرکز بر اهداف ارتباطات است. این قواعد بنیان متدوالی است که هر دیزاین بر اساس آن خلق و ارزیابی می شود، مبتنی بر فرایند دیزاین است، تصادفی نیست و ساخت آن را قابل کنترل می کند. تمرکز روی اهداف عینی و توجه به فرایند طراحی برای هر شکل از دیزاین ضروری است، در حالی که باید جذاب و زیبا باشد. قضاوت درباره زیبایی البته سخت تر از وضوح یک پیام است؛برای اینکه زیباشناسی سلیقه ای و شخصی تر است، مرتبط به فرهنگ و زمان مشخص است، و استمرار منطقی آن چیزی است که قبل از آن خلق شده است.
تایپوگرافی امروز نیز با اصول بنیادین پیشین – بر این اساس که همچنان وطیفه ی حروف، واژه ها و جملات برقراری ارتباط هستند – خلق می شوند. مسئله اسن است که در نهایت یک جمله ، یک کلمه یا یک پیام قابلیت انتقال معنایی دارد یا نه؟ اما این بدان معنی نیست که تایپوگرافی نباید فراتر از انتقال اطلاعات باشد. آن چیزی "امروزی" است که افق های تازه را در دیزاین نشان دهد ، "راه حل"" خارج از چارچوب های معمول را ارائه دهد و در عین حال "روشنگر" باشد. دنیای مملو از اطلاعات امروزی عرصه های جدیدی را جلو پای طراحان می گذارد؛ فضاهای مجازی، تصاویر و نوشته های متحرک، نشر دیجیتال، فضاهای اینتراکشن و عرصه های کشف نشده که طراحان را به زورآزمایی دعوت می کنند. به آنچه می دانند، آنچه باید کشف کنند، و مهارت های جدیدی که باید فراگیرند و متفاوت تر و تازه تر خلق کنند. فقط به کارگیری اصول بنیادین در تایپوگرافی راهگشا نیست، بلکه جستجوهای نوین است که مرزهای آن را گسترش می دهد.
نشریه طراحی گرافیک نشان/شماره 33 / سرمقاله
حمید
